قرآن کریم فرمود: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ ا…وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَهَ وَجَاهِدُواْ فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ؛ (سوره مائده، آیه ۳۵) .ای کسانی که ایمان آورده اید، از خداوند پروا کنید و (برای تقرّب) به سوی او (از مقرّبان درگاهش و از عمل های صالح) وسیله بجویید و در راه او جهاد کنید، شاید رستگار گردید.در این آیه از مومنان خواسته شد تا برای رسیدن به رستگاری و فلاح سه کار را انجام دهند:۱ تقوای الهی را پیشه خود سازد.۲ برای تقرّب به خدا وسیله ای انتخاب کند.۳ در راه خدا جهاد و تلاش کند.یعنی در مرحله اول باید سپری داشته باشد که نگذارد نافرمانی خدا به او برسد، گویا گناه تیری است که از سوی شیطان متوجه انسان می شود و آدمی با سپر تقوا مانع از اصابت آن تیر به خود می شود زیرا شیطان در کمین است و به تعبیر قرآن (إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ)(سوره اعراف، آیه ۲۷) بی تردید او و قبیله اش شما را می بینند از آنجا که شما آنان را نمی بینید .او می بیند و ما او را نمی بینیم، باید سپر لازم را در دست داشته باشیم تا از خطر او در امان باشیم.

ابتغاء وسیله

آنچه که در این آیه مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد ، موضوع انتخاب وسیله است که مومنان بعد از تحصیل تقوا باید به آن توجه کنند.وسیله در اصل به معنای تقرّب جستن یا چیزی است که باعث تقرّب به دیگری از روی رغبت و میل باشد.راغب می گوید: کلمه وسیله به معنای دنبال کردن چیزی با میل است و حقیقت وسیله به سوی خدا، مراعات راه خدا با علم و عبادت و دنبال کردن دستورهای پسندیده شرع است. (مفردات، ص ۵۶۱).

مصادیق وسیله

اگر وسیله هر چیزی است که انسان را به خدا نزدیک می کند مومن باید در طلب آن باشد، در روایات مصادیق فراوانی برای آن ذکر شده است که به نمونه هایی از آن اشاره می شود:

اطاعت خدا

امام علی علیه السلام در نهج البلاغه در خطبه ۱۱۰ فرمود: «انّ افضل ما توسّل به المتوسلون الی ا… سبحانه الایمان به و برسوله» یعنی بهترین چیزی که به وسیله آن می توان به خدا نزدیک شد ایمان به خدا و پیامبر او است. ریشه اصلی حرکت های سازنده و مثبت، ایمان است و به تعبیر دیگر: اساس و پایه تمام نیکی ها ایمان است و بدون آن هیچ گونه حرکتی به سوی فرایض الهی و واجبات دینی وجود نخواهد داشت.ایمان به خدا انسان را به واجبات الهی وا می دارد و ایمان به معاد انسان را از انجام محرمات الهی باز می دارد.

جهاد در راه خدا

دومین وسیله، جهاد در راه خداست: «و الجهاد فی سبیله فانه ذروه الاسلام؛ جهاد در راه خدا وسیله تقرّب به خداست» زیرا جهاد قلّه رفیع اسلام است. ناگفته نماند جهاد در این جا معنای وسیعی دارد که علاوه بر جهاد نظامی،شامل جهاد علمی و تبلیغی و امر به معروف و نهی از منکر و جهاد با نفس و هرگونه تلاش و کوشش مفید و سازنده برای پیشبرد اهداف اسلامی است و با بیان فلسفه جهاد به عنوان قلّه رفیع اسلام استفاده می شود. جهاد در راه خدا باعث بقای اسلام و رشد و بالندگی آن و وسیله عزّت و سربلندی جامعه اسلامی است و بدون جهاد، حیات مکتب اسلام تضمین نخواهد شد.

اخلاص

یکی از وسایل تقرّب به خدا کلمه اخلاص و شهادت به یگانگی خداست «و کلمه الاخلاص فانّها الفطره» و کلمه اخلاص که هماهنگ با فطرت انسانی است یعنی عبودیت و الوهیت مخصوص ذات پروردگار .آدم مومن باید هرگونه شرک و بت پرستی را نفی نماید و همه کارها را فقط برای او انجام دهد ؛ زیرا انسانی که به سراغ گناهان می رود یا در برابر غیرخدا سر تسلیم فرود می آورد، چنین انسانی یا تسلیم شیطان شده یا تسلیم هوای نفس خویشتن گشته است و تسلیم شدن در برابر شیطان یا هوای نفس یا بت، خلاف فطرت انسان است زیرا غیر خدا ارزش آن را ندارد که معبود انسان قرار گیرد.

برپاداری نماز

یکی از وسایل قرب به خدا نماز است که حضرت فرمود: «و اقام الصلوه فانها المله»برپا داشتن نماز که حقیقت دین است زیرا نماز پایه اصلی دین و ستون خیمه آن است.

زکات

یکی از وسایل تقرّب خدا زکات است «و ایتاء الزکاه فانّها فریضه واجبه» و ادای زکات که فریضه ای واجب است یعنی انسانی که بخشی از مال خود را برای هدف الهی جدا کند و آن را در اختیاز نیازمندان جامعه قرار دهد در واقع تعلقش را از آن مال بریده و از این طریق خود را به خدا نزدیک ساخته است.

روزه

یکی از وسایل تقرّب به خدا روزه ماه رمضان است «وصوم شهر رمضان فانّه جنّه من العقاب» روزه ماه رمضان که سپری در برابر عقاب و کیفر است، از این که روزه را به عنوان سپر عقاب معرفی کرده است برای آن است که سرچشمه اصلی گناهان وسوسه های شیطان و از ابزار شیطان، هوای نفس است. هنگامی که به وسیله روزه، شهوت در کنترل عقل در آید انسان با این وسیله دفاعی از حملات شیطان محفوظ می ماند. در واقع روزه انسان را از جهان بهائم خارج و به سوی فرشتگان می برد و او را به خدا نزدیک می کند.

حج و عمره

حج و عمره نیز از وسیله های تقرّب به خدا هستند «و حج البیت و اعتماره فانّهما ینفیان الفقر و یرحضان الذنب» و حج و عمره خانه خدا که نابود کننده فقر و شست وشودهنده گناه است. در کنار مراسم حج و عمره بازارهایی را جهت مبادلات اقتصادی به وجود آورند و از این طریق بنیه اقتصادی کشورهای اسلامی را تقویت کنند و فقر را از کشورهای اسلامی بزدایند و اما تأثیر آن از جهت زدودن گناه برای آن است که حج و عمره تحوّلی در روح و جان انسان ایجاد می کنند که آدمی به بازنگری اعمال پیشین خود پرداخته و از گناهان خود توبه کند و به گونه ای شود که گویا از مادر متولد شده است چنان چه فرمودند: «یخرج من ذنوبه کهیئه یوم ولدته»(بحار، ج ۹۶، ص ۲۶) انسان حاجی از گناهان خود پاک و خارج می شود مانند روزی که از مادر متولد شده است.

صله رحم

صله رحم از اسباب تقرّب به خداست «و صله الرحم فانّها مثراه فی المال و منسأ فی الاجل» صله رحم که سبب فزونی مال و تأخیر اجل و سبب طول عمر است. تأثیر صله رحم در فزونی مال به خاطر تأثیر برقراری پیوندهای خانوادگی در همکاری اقتصادی است و سبب طول عمر بودن آن به این دلیل است که اولاً با صله رحم روابط خانوادگی برقرار و در مشکلات به همدیگر یاری می رسانند .ثانیاً نسبت به هم دعا می کنند و خود دعا سبب طول عمر می شود .ثالثاً با صله رحم، نشاط و شادابی بر خانواده حاکم شده و غم و اندوه را کم می کند و همه این ها از اسباب طول عمر است.

صدقه پنهانی و آشکار

یکی از اسباب تقرّب به خدا صدقه پنهانی است «و صدقه السرّ فانها تکفّر الخطیئه و صدقه العلانیه فانّها تدفع میته السوء» و صدقه پنهانی که کفّاره گناهان است و صدقه آشکار که از مرگ های بد پیشگیری می کند.یعنی انسانی که به افراد نیازمند و آبرومند خالصانه و با حفظ آبروی افراد نیازمند به صورت پنهانی صدقه می دهد ، موجب می شود گناهان او پوشیده شود و انسانی که به صورت آشکار به منظور تشویق دیگران به کارهای خیر صدقه می دهد ، باعث می شود مرگ ناگهانی دفع گردد.

هر کار خوب

یکی از اسباب تقرّب به خدا انجام هر کار خوب به خلق و خدمت به خلق است «و صنایع المعروف فانّها تقی مصارع الهوان» و کارهای خوب که از لغزش ها و شکست های خفت بار جلوگیری می کند. یعنی انسانی که اقدام به هرگونه کارهای خیر می کند و به اطاعت پرداخته و به خلق خدا خدمت می کند، این عمل انسان را هم از شکست در از دست دادن امکانات و هم از شکست در ناحیه آبرو و حیثیت حفظ می کند .به عبارتی کارهای خیر و خدمت رسانی به مردم و نیازمندان خواه خدمات فردی باشد و خواه خدمات اجتماعی، سبب پیشگیری از این نوع شکست ها می شود.

قرآن

یکی از وسایلی که انسان را به خدا نزدیک می کند و سبب شرافت و کرامت و منزلت در پیشگاه خدا می گردد، قرآن کریم است.امام سجاد(علیه السلام) در دعای ۴۲ صحیفه سجادیه که به عنوان دعای ختم قرآن خوانده می شود فرمودند: «واجعل القرآن وسیله لنا الی اشرف منازل الکرامه و سلّماً نعرج فیه الی محلّ السلامه و سبباً نجزی به النجاه فی عرصه القیامه و ذریعه نقدم بها علی نعیم دارالمقامه» خدایا قرآن را برای ما وسیله ای برای رسیدن به شریف ترین منزل های کرامت قرار ده و نردبانی که با آن به محل سلامت صعود و عروج کنم و سببی که با آن در عرصه قیامت نجات پیدا کنم و وسیله ای قرار ده تا با آن بر نعمت خانه اقامه یعنی قیامت قدم بگذارم.در این فراز از دعا امام سجاد (علیه السلام) ضمن دعا در واقع اشاره می کند به قرآن به عنوان وسیله ای که آدمی با استفاده از آن و عمل به محتوای آن بتواند به قرب الهی نائل شده و به مقام واقعی انسانی صعود کند.

زهرا اجلال

منبع:آفتاب